Tüp Bebek Tedavisi (In Vitro Fertilizasyon – IVF) Nedir?
İlk Tüp Bebek bebeği 1978 yılında İngiltere’de dünyaya gelmiştir. Tecrübe ve teknolojinin gelişmesi ile kısırlık ve tüp bebek tedavileri çığır atlamıştır; en iyi yumurtanın ve spermin seçimi, en ideal koşullarda döllenmiş yumutanın anne ortamına en yakın ortamda bölünmesi ve takibi, ve ideal koşullarda embriyo transferi gibi bir çok noktada ilerlemeler olmuştur. Genetik hastalıkların elimine edilmesi ve doku uyumlu kardeş elde edilerek hasta ve hayatta olan çocukların tedavisi bile mümkün hale gelmiştir.
Tüp bebek, anne adayının yumurta hücresi (oosit) ve baba adayının spermi ile labratuar ortamında döllenmesi ve sonra anne rahmine yerleştirilmesi işlemidir.
Döllenen yumurtalar gelişimlerini laboratuarda anne karnının taklit eden özel besi yerlerinde sürdürür ve embriyolar gelişen embriyolar kaliteleri açısından derecelendirilir. Çok hücreli aşamada (döllenmeden sonra 3. Gün) ya da blastosist denen aşamada (döllenmeden sonra 5 veya 6. Gün) ultrasonografik kontrol altında anne rahimine yerleştirilir.
Yumurtalıkların uyarılması ve izlenmesi, yumurta toplama ve embriyo transferi dahil olmak üzere tüm işlemler tecrübeli ve sertifikalı tüp bebek poliklinik ve laboratuvarlarında gerçekleştirilir.
Tüp Bebek'te Tedavi Basamakları Nelerdir?
İlk Muayene
Bu görüşmede tıbbi geçmişiniz ve varsa daha önce yapılmış testleriniz değerlendirilir. Muayene sonrası size özel tedavi planı yapılır. Heyet raporlu, yani sağlık sigortası tarafından finansal destekli bir tedavi yapılması için şartlar mevcut ise ilgili evrak listesi hakkında bilgi verilir.
Hazırlık
Tüp bebek tedavisine hazırlığın ilk basamak testleri anne adayının ultrason muayenesi ile antral folikül sayısı (halk arasında yumurta sayısı olarak da bilinir) ölçümü ve yumurta rezervi, rahmin yapısı değerlendirilmesi, adet gününden bağımsız olarak TSH, prolaktin ve gerekirase AMH ölçümü, erkekte sperm testidir (spermiogram).
Ayrıca hem erkek hem kadında bebek veya anne baba adayları için risk teşkil edebilecek viral hastalıklara ait testler istenir (Hepatit B ve C, HIV).
Bu ilk değerlendirmeler için muayeneye adet başında gelmek veya adet başında kan testi yaptırmak zorunda değilsiniz. Kan testleri ve muayene anne adaylarının adet ve sikluslarının herhangi bir gününde yapılabilir.
Daha sonra aktif tedavi süreci içinde genelde adetin 2 yada 3. günü gelmeniz gerekecektir.
Stimulasyon Tedavisi (Yumurta Hücresi Gelişimi)
Bir Tüp Bebek tedavisi ultrasonografi ve yumurtalık uyarılması (ovaryan stimülasyon) ile başlar. Adetin 2. ya da 3. günü tedavinin ultrason ile yumurtalıklar değerlendirilir. Yumurtalıklar normal durumda ise yumurta hücre gelişimini destekleyen ve sayısını arttıran HMG, FSH, LH hormonları cilt altı iğne yolu ile başlanır.
Bu iğneler çoğunlukla günlük uygulanır. Hastanın kendisinin uygulayabileceği derecede basit ilaçlardır. Sizin için belirlenen ilaç uygulaması hemşirelerimiz tarafından öğretilir. Önce 4-5 gün sonra, daha sonra da 2 günlük aralarla yumurtlama takibi yapılır ve ilaç dozu ve tedavi süresi ayarlanır.
Foliküller (yumurta keseciği) belli büyüklüğe geldiğinde gelişen yumurtaların erkenden çatlamaması için tedaviye çatlatma engelleyici iğneler eklenebilir.
Yumurta Çatlatma
Yumurtlama takibi sırasında foliküller olgunlaşması 8-11 gün arasında sürer. Foliküller 17 -19 mm büyüklüğüne ulaştığında çatlatma iğnesi (hCG, rec. HCG) uygulanır. Bundan 34-36 saat sonra yumurta toplama işlemi yapılır.
Yumurta Toplama ve Laboratuvarda Dölleme
Bu işlem tüp bebek ameliyathanesinde sedasyon (hafif genel anestezi) eşliğinde ağrısız bir şekilde vajinal yoldan ultrasonografi kontrolü altında iğne aracılığı folikül sıvısı çekilerek toplanır. Her folikül (yumurta kesesi) içinde bir yumurta bulunur. Yumurta toplama işlemi 5-10 dakika sürebilir. Anne adayı işlemden sonra 2-3 saatlik istirahat sonrası taburcu edilebilir. Komplikasyon olasılığı çok düşük bir işlemdir. İşlem sonrası makul ölçüde vajinal kanama normaldir.
Elde edilen yumurtalar çevresindeki hücre ve atıklardan temizlenerek inkübatörde bekletilir ve aynı gün spermler ile bir araya getirilerek veya özel yöntemlerle seçilen sperm yumurta içine enjekte edilerek yani mikroenjeksiyon (ICSI) yöntemi ile döllenir.
Mikroenjeksiyon sonrası yaklaşık 16. Saat sonra yapılan gözlemde erkek ve dişiden gelen çekirdek yapıları görülmelidir. Normal bir döllenmede iki çekirdek yapısı görülür.
Embriyo Transferi
Embriyolar anne rahmini ısı, besin, karbondioksit oranı gibi kriterler açısından taklid eden özel besiyeri ve özel cihazlar içerisinde büyütülüp geliştirilirler. Döllenen bir yumurta yaklaşık 20 saat sonra ilk bölünmeye başlayarak 2 hücreli embriyoyu oluşturur. Embriyo içindeki hücrelerin (Blastomerlerin) şekli ve boyutu, aralarındaki fragmantasyon derecesi, çekirdek sayısı, hücre içi görünüm gibi parametreler dikkate alınarak değerlendirme yapılır. 3. gün embriyo 8 hücreli aşamaya (Klivaj), 5. gün ise sayılamayacak kadar çok hücresi olan gelişmiş blastosist denen bir aşamaya gelir. Rahim içine embriyo transferi genellikle 3 yada 5. gün yapılır. Buna embriyo kalitesi ve hastaya göre değerlendirilerek karar verilir. Her hasta için uygun şartlar farklıdır.
Genelde en iyi şartlar altında ve embriyoların rahatça rahim içine transferi için mesanenizin dolu olması tercih edilir. Bu sayede ultrasonografi ile mesane arkasında rahim daha iyi görüntülenmekte ve embriyo transfer işlemi kolaylaşmaktadır. Bu işlemde anesteziye gerek yoktur. Embriyo transferi tecrübeli ellerde yapıldığında gebelik şansı artar.
Transfer edilecek embriyo sayısı tıbben ve sağlık bakanlığının yönetmelikleri ile de belirlenmiştir. 35 yaşın altındaki anne adaylarına ilk iki deneme de sadece tek embriyo transferi yapılması tıbben makul ve mümkündür. Hastanın geçmişi, önceden gebeliğinin olup olmadığı, önceki tedaviler, embriyo kalitesi kriterlere bağlı olarak değişebilir. Özel durumlarda veya yaş sınırına uygun olarak 2 embriyo transferi yapılabilmektedir. Tek embriyo transferinin amacı çoğul gebelik olmasını engellemektir. Çoğul gebelik düşük, erken doğum, sakat çocuk gibi riskleri beraberinde getirdiğinden tıbben kaçınılması gereken bir durumdur. Tedavisinin amacı sadece gebe kalmak değil, sağlıklı gebelik geçirmek ve sağlıklı çocuk sahibi olmanızdır.
Embriyo Traşlama (Assisted Hatching)
Tüp bebekte başarısızlık nedenlerinden biri embriyonun etrafını çevreleyen zarın yırtılmaması ve embriyonun rahme tutunamamasıdır. Transfer öncesi embriyo zarının inceltilmesi veya tamamen açılması, mekanik, asit solüsyon ve lazer kullanarak yapılır. Gebelik oranlarına katkısı kanıtlanmıştır.
Embriyoların Dondurulması (Vitrifikasyon)
Embriyo gelişimini takip sonrasında bazı durumlarda tüm embriyoların, bazen de embriyo transferinden artan embriyoların dondurularak saklanması, rahimin tedavisinden ve hazırlanmasından sonra veya doğal koşullarda daha sonra embriyo transferi yapılması mümkündür. Tüm embriyoların dondurularak saklanması ve daha sonra transfer edilmesi yolu ile gebelik şansının artığının kanıtlandığı hasta grupları mevcuttur. Ayrıca artan embriyoların daha sonra transferi ile bir tek tüp bebek tedavisinden birkaç kez deneme yapma fırsatı doğar ve başarı oranı giderek yükselir.
Gebelik Testi
Gebelik testi kliniğin tercihine göre embriyo transferinden 10 ile 15 gün sonra ideal olarak kandan (beta hCG) yapılır. Gebelik testi pozitif çıkarsa gerekli hallerde test iki üç gün sonra testin tekrarı istenebilir. Gebeliğin görülmesi ve bebeğinizin durumunun değerlendirilmesi için iki hafta sonrasına randevu verilir.